My z Zetempe … . Upadek i likwidacja ZMP 1955-1957 (Dokumenty do dziejów PRL, z. 17)

Z przedmowy do książki:
       Rok 1948 przyniósł ugruntowanie absolutnej władzy komunistów. Legalna opozycja skupiona w Polskim Stronnictwie Ludowym znajdowała się w rozsypce, podobnie jak podziemie zbrojne. Zbliżał się moment likwidacji odrębności Polskiej Partii Socjalistycznej poprzez wymuszone zjednoczenie z Polską Partią Robotniczą. Zjednoczenie, a zarazem całkowite podporządkowanie komunistom ruchu ludowego było już tylko kwestią czasu. W czasie sierpniowego plenum Komitetu Centralnego PPR rozprawiono się z „odchyleniem prawicowo-nacjonalistycznym” Gomułki, a zarazem ogłoszono pierwsze poważne przymiarki do kolektywizacji rolnictwa oraz przyspieszonej przebudowy i rozbudowy przemysłu na obowiązującą wówczas w ZSRR modłę. 
       Próba rozciągnięcia totalnej kontroli nad społeczeństwem nie ominęła także młodzieży. Władze komunistyczne podjęły decyzję o likwidacji pluralizmu w ruchu młodzieżowym i stworzeniu jednej organizacji młodzieżowej pod nazwą Związek Młodzieży Polskiej. Z jednej strony ZMP miał pełnić rolę „przewodniej siły” młodzieży, z drugiej zaś rolę „pierwszego pomocnika partii” w procesie budowy ustroju komunistycznego w Polsce. W ciągu kilku lat ZMP rozwinął się w organizację masową, która swoim działaniem objęła około 40% młodzieży na terenie całego kraju.
       Tym niemniej w okresie poważnego kryzysu społeczno-politycznego zwanego Polskim Październikiem 1956 roku ZMP rozpadł się niczym domek z kart. Powstaje zatem pytanie, dlaczego tak duża organizacja, ciesząca się poparciem władzy i dysponująca niemałymi środkami finansowo-organizacyjnymi, nie była w stanie przetrwać kryzysu społeczno-politycznego? Odpowiedź na pytanie o przyczyny rozpadu i likwidacji Związku Młodzieży Polskiej jest głównym celem prezentowanego zbioru dokumentów.