Sprawy Międzynarodowe, tom LXXIII, nr 3 (2020): Westlessness czyli zmierzch Zachodu 2.0?

Westlessness czyli zmierzch Zachodu 2.0?

(Sprawy Międzynarodowe, tom LXXIII, nr 3 (2020)

Monachijska Konferencja Bezpieczeństwa (ang. Munich Security Conference: MSC) odbyła się w lutym 2020 roku pod hasłem Westlessness – nowego zmierzchu Zachodu. Autorzy monachijskiego raportu widzą przejawy Westlessness tak na samym Zachodzie (Westlessness in the West), jak i poza nim (Westlessness in the World). Z perspektywy stosunków międzynarodowych w obu przypadkach u źródeł zmierzchu Zachodu (rozumianego jako „wspólnota transatlantycka”) leży pogłębiający się rozziew między Europą a Stanami Zjednoczonymi, jeśli idzie o postrzeganie szans i zagrożeń, pożądaną wizję porządku światowego i metody realizacji tej wizji. Fundamentalne różnice ujawniły się już na początku XXI wieku w kontekście amerykańskiej inwazji na Irak i jej jednoznacznej krytyki ze strony części europejskich sojuszników. Jak napisał w 2003 roku Robert Kagan, „czas przestać udawać, że Europejczycy i Amerykanie mają wspólną wizję świata albo że żyją w tym samym świecie”. Jednak rosnący rozziew zamienił się – opinii części komentatorów – w przepaść wraz z prezydenturą Donalda Trumpa (2016-2020). W tej optyce Zachód stał się bardziej podzielony, globalnie interesy strategiczne ulegały coraz głębszemu zróżnicowaniu, a działania amerykańskiego prezydenta (takie jak wycofanie USA z paryskiego porozumienia klimatycznego czy porozumienia nuklearnego z Iranem) znacznie obniżyły poziom zaufania w relacjach transatlantyckich. Nie jest przesądzone, czy i w jakim stopniu zmiana administracji w Waszyngtonie, jaka dokonała się na początku 2021 roku, odwróci tak rozumiany trend.

Westlessness in the World wyraża się w słabnącej zdolności zachodnich potęg do kształtowania otoczenia zewnętrznego, tj. umacniania i ekspansji liberalnego ładu międzynarodowego. Proliferacja lokalnych i regionalnych konfliktów w ciągu ostatniej dekady (Libia, Syria, Ukraina, Górski Karabach) świadczy o próbach wykorzystania postrzeganych słabości Zachodu przez lokalnych i regionalnych liderów poszukujących nowych szans wzmocnienia swojej pozycji w obliczu postępującej transformacji syetemu międzynarodowego. Jak zauważył minister spraw zagranicznych Niemiec Heiko Maas, przyszłość Bliskiego Wschodu nie decyduje się już w Genewie czy Nowym Jorku, ale w Astanie i Soczi, gdzie spotykają się przywódcy Rosji, Turcji i Iranu. Przyczyną tego stanu rzeczy miałoby być pozostawienie „geostrategicznych luk” przez wycofujące się Stany Zjednoczone i wypełnianie ich przez aktorów niepodzielających zachodnich wartości.

===============================

„Sprawy Międzynarodowe” są unikatowym w polskim piśmiennictwie kwartalnikiem poświęconym teorii i praktyce polityki zagranicznej i stosunków międzynarodowych. Ukazujące się od 1948 roku stanowią forum debaty i prezentacji polskiej myśli na temat problematyki międzynarodowej.
Wydawca kwartalnika:
do 2017 roku: Polski Instytut Spraw Międzynarodowych
a od 2018 roku: Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk
(we współpracy z Polskim Instytutem Spraw Międzynarodowych).