Imperium ukraińskie. Źródła idei i jej miejsce w myśli politycznej ukraińskiego nacjonalizmu integralnego pierwszej połowy XX wieku

Imperium ukraińskie. Źródła idei i jej miejsce w myśli politycznej ukraińskiego nacjonalizmu integralnego pierwszej połowy XX wieku

Książka Marka Wojnara „Imperium ukraińskie. Źródła idei i jej miejsce w myśli politycznej ukraińskiego nacjonalizmu integralnego pierwszej połowy XX wieku” to praca akademicka na światowym poziomie, utrzymana w nurcie współczesnych badań nad historią porównawczą imperiów i imperializmów XX stulecia.

Ukraina walcząca o niepodległość z najazdem rosyjskim zasługuje na wdzięczność i pomoc. Ukraina marząca o imperialnych podbojach i rasowym „oczyszczeniu” – a była również i taka – zasługuje na rzetelny opis i naukową analizę. Fenomen ukraińskiego integralnego nacjonalizmu i jego najbardziej wybujałych imperialnych fantazji z pierwszej połowy XX wieku doczekały się wreszcie, w tej właśnie książce, takiego opisu i analizy. Autor nie tylko wykonał mrówczą pracę w poszukiwaniu rozproszonych źródeł w dziesięciu najistotniejszych dla tej tematyki archiwach. Przedstawił także niezwykle precyzyjny obraz rozwoju owych niebezpiecznych fantazji: od Mykoły Michnowskiego i Dmytro Doncowa, poprzez  geografów ukraińskiego nacjonalizmu, aż do ideologów i publicystów nacjonalizmu integralnego, snujących wizje imperium czarnomorskiego Ukrainy (Jurij Łypa) czy panowania sięgającego od Wisły po Ałtaj, Pamir i Hindukusz (działacze OUN).

Myśl polityczna ukraińskiego nacjonalizmu integralnego pierwszej połowy XX wieku opierała się na dwóch filarach: rewolucyjnym i imperialnym. Działacze nacjonalistyczni  dążyli do niepodległości państwa ukraińskiego drogą rewolucji i walki zbrojnej (działacze Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów) lub przynajmniej opowiadali się za dokonaniem w ukraińskim życiu społecznym zmian o charakterze rewolucyjnym (Jurij Łypa). Aspekt rewolucyjny doczekał się mnóstwa opracowań. Niektórzy z Autorów podkreślali wyzwoleńcze cele działań nacjonalistów, inni akcentowali zbrodnicze metody prowadzonej przez nich działalności. Niewielu zwracało uwagę na ostateczny cel, do którego dążyli działacze nacjonalistyczni. Miało nim być potężne państwo ukraińskie dominujące w Europie Wschodniej i sięgające swoimi wpływami do Azji. Właśnie tej koncepcji, rozmaitym wariantom ukraińskiej idei imperialnej poświęcona jest ta książka Marka Wojnara „Imperium ukraińskie. Źródła idei i jej miejsce w myśli politycznej ukraińskiego nacjonalizmu integralnego pierwszej połowy XX wieku„.    [prof. dr hab. Andrzej Nowak, UJ, IH PAN]