Dzienniki 1916-1919. Michał Römer

Dzienniki 1916-1919. Michał Römer

Michał Römer był postacią znakomitą. Wyprzedzał swój czas, umiał celnie uchwycić istotę otaczającej go rzeczywistości. 6-tomowa edycja jego dzienników z lat 1911-1945 przedstawia, obok spraw największej wagi, codzienność epoki. Autor w tomie trzecim „Dzienniki 1916-1919” jest świadkiem wojny, rodzenia się niepodległej Polski i Litwy, opisuje wielkie postacie, ścierające się nurty polityczne. Szczegółowo relacjonuje kulisy kryzysu przysięgowego 1917 roku i pobyt w obozie jeńców w Szczypiornie.

Ta wojna zadaje kłam wszystkim pojęciom o postępie, którymi żyła myśl ludzka w ostatnich kilkudziesięciu latach. […] Jak pojedynczy ludzie, tak narody, społeczeństwa i państwa na wojnie – stali się pospolitymi bandytami. Chciwość, rozbój, kult bezpośredniej brutalnej siły, dziki i z niczym, prócz siły i strachu, nieliczący się egoizm – stały się jedynymi motorami duchowymi ludzkości. […] Straszny widok, ale wielka nauka. [1 września 1916]

Jestem już tylko cieniem tego człowieka, jaki byłem w Wilnie. […] Czuję się słaby i wycieńczony. Słaby do tego stopnia, że zwłaszcza wieczorami słaniam się, idąc […]. Ciało moje to skóra na kościach. [17 sierpnia, rok 1917, obóz w Szczypiornie]

Nie ma już Rady Regencyjnej, która zrezygnowała ze swej władzy. Piłsudski objął władzę zwierzchnią. On mianował prezydenta, ministrów w osobie Daszyńskiego, polecając mu utworzenie gabinetu. Przybyli posłowie poznańscy z Seydą i Korfantym na czele. Z Korfantego zrobiła Narodowa Demokracja bożyszcze, którym rozwalić usiłuje niedoszły rząd Daszyńskiego. […] Walka rozgorzała na śmierć i życie. [16 listopda 1918, Warszawa]